یزدفردا:معاون اول رئیس جمهور مصوبه دولت در خصوص اختصاص مبلغ یکصد میلیارد ریال برای علاج بخشی سد بیدواز اسفراین را ابلاغ کرد.

به گزارش یزدفردا به نقل از  دولت ،هیئت وزیران در جلسه 7/ 5/ 1394 به پیشنهاد وزارت کشور و تأیید سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد:مبلغ یکصد میلیارد (000ر000ر000ر100) ریال به صورت تملک دارایی‌های سرمایه‌ای از محل منابع ماده (12) قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور، موضوع بند (م) ماده (28) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2) – مصوب 1393 -، برای علاج بخشی سد بیدواز اسفراین در اختیار وزارت نیرو (شرکت سهامی آب منطقه‌ای خراسان شمالی) قرار می‌گیرد تا برابر قوانین و مقررات مربوط هزینه شود.

اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور این مصوبه را در تاریخ 14/ 5/ 1394 ابلاغ کرده است .

جالب است بدانیم

به گزارشسپهرآیین، نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی با اعلام این مطلب در گفتگو با خبرنگار ما گفت: سد بیدواز ظرفیت و بستر مناسبی است که آب های مازاد را جمع آوری و ذخیره می کند که باید در گذشته به صورت بتنی اجرا می شد که شاهد مشکل نفوذ آب نباشیم.

دکتر «هادی قوامی» افزود: با اختصاص 100 میلیارد ریال اعتبار عملیات اجرایی علاج بخشی سد بیدواز اسفراین بزودی آغاز خواهد شد.

 عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی خاطر نشان کرد: در سد بیدواز اسفراین طی سال‌های اخیر مشکلاتی در نفوذ آب ایجاد شده که نگرانی‌های برای مردم این منطقه ایجاد کرده است که با پیگیری های انجام گرفته در گام نخست اعتبار 100 میلیارد ریالی از محل ماده 10  با پیگیری از سوی وزیر نیرو اختصاص یافته است.

وی اظهار داشت: این اعتبار بعد از تایید سازمان مدیریت و برنامه ریزی هفته گذشته در نشست هیئت دولت به تصویب رسید.

قوامی با بیان اینکه احداث تصفیه خانه و انتقال آب اعتباری بالغ بر 300 میلیارد ریال هزینه داشته است عنوان کرد: پیگیری‌هایی در خصوص مشکلات آب شرب روستایی صورت گرفته است که با احداث زیر ساخت های مناسب در آینده نزدیک 114 روستای این شهرستان از آب شرب تصفیه شده  سد بیدواز استفاده می‌کنند.

نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی در ادامه از تسویه حساب یک هزار و 470 خانوار کشاورز ان پایاب سد بیدواز خبر داد و اضافه کرد: با بهره برداری از سد بیدواز اسفراین و آغاز خط یک و دو شبکه اصلی که بایستی کشاورزان منطقه در آن مشارکت می‌داشتند به دلیل خشکسالی‌های پی در پی کشاورزان این منطقه نتوانسته بودند بدهی خود را پرداخت کنند.

وی تصریح کرد: در این راستا با پیگیری‌های انجام شده مبلغ دو میلیارد و 700 میلیون تومان از محل ماده 10 به یک هزار و 470 کشاورز این شهرستان اختصاص یافت که از این رو آنها توانستند با بانک کشاورزی بدهی خود را تسویه کنند.

قوامی عنوان کرد: البته این اعتبار پیش از این در قالب تسهیلات یک میلیارد و 200 میلیون تومانی در اختیار کشاورزان قرار گرفته بود.

روستای اسفراین از آب تصفیه شده سد بیدواز بهره مند می شوند

حمید روشن روان در دیدار با نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی افزود: شهرستان اسفراین دارای ۱۷۸روستا با جمعیت ۶۲ هزار و ۷۶۲ نفر می باشد که از این تعداد ۱۴۶ روستا با جمعیت ۵۸ هزار و ۳۲ نفر تحت پوشش خدمات این شرکت قرار دارند.
نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان این که احداث تصفیه خانه و انتقال آب بیش از ۳۰۰ میلیارد ریال هزینه داشته، گفت: پی گیری هایی در خصوص مشکلات آب شرب روستایی صورت گرفته است که با احداث زیر ساخت های مناسب در آینده نزدیک روستاهای این شهرستان از آب شرب تصفیه شده سد بیدواز استفاده می کنند، سد بیدواز ظرفیت و بستر مناسبی است که آب های آزاد را جمع آوری و ذخیره می کند که باید در گذشته در شکل بتنی اجرا می شد تا شاهد نفوذ آب نباشیم.
قوامی با اشاره به این که علاج بخشی سد بیدواز شهرستان اسفراین نیازمند بیش از ۳۰۰ میلیارد ریال اعتبارمی باشد، عملیات اجرایی علاج بخشی سد بیدواز اسفراین به زودی آغاز خواهد شد.

طرح ایجاد تاسیسات آبی رود خانه بیدواز، گزارش مرحله اول

مقدمه

   سد بیدواز اسفراین در منطقه ییلاقی و خوش آب و هوای بیدواز این شهرستان بنا گردیده که در مجموع بیش از شش هزار هکتار از اراضی کشاورزی و باغات را آبیاری می کند .در پروژه مکانیزاسیون اراضی پایاب این سد هدف اصلی افزایش تولید در واحد سطح و کاهش هزینه های آن و کاهش مصرف آب بوده است. اما از اهداف دیگر آن می توان به اشتغال زایی برای مردم این منطقه اشاره کرد . در صد بیکاری جوانان اسفراینی بین ۱۱ تا ۲۵ درصد در روستاها و مناطق مختلف آن می باشد. در این طرح برای باغات میوه از حدود۲۰۰ کارگر فصلی استفاده شدکه به نوبه خود قسمتی از مشکلات اشتغال را تحت پوشش قرار داده است. تعداد کارگران ، کارمندان ، مهندسان و مدیران ثابت نیز در مجموع حدود ۴۰۰ نفر می باشند که همین امر باعث گردیده مزارع دشت بیدواز یکی از بازوان اصلی اشتغال زایی در شهرستان اسفراین باشد و نیز به همین دلیل دولت حد اکثر توان خود را برای حفظ و گسترش این اراضی و مرمت سد بیدواز به کار می گیرد در زمینه استفاده از ماشین آلات و ادوات کشاورزی همانطور که در قسمت مکانیزاسیون طرح دیده می شود تمامی آنها به صورت نو و دست اول خریداری گشته و هدف نیز استفاده ازماشین آلات و ادوات تولید داخل بوده و سعی نگارنده گان بر آن بوده است که در مزارع مختلف حتیالامکان از تراکتورها و ادوات مشابه استفاده شودتا هزینه های تعمیر و نگهداری و تامین قطعات یدکی آنها به حداقل ممکن کاهش یابد مثلا کلیه تراکتور های مورد استفاده این طرح ساخت کارخانه تراکتور سازی تبریز و از مدلهای مسی فرگوسن ۲۸۵ و مسی فرگوسن۳۹۹ می باشند که در فدرت های مختلف اما دارای نقاط اشتراک فراوان با هم می باشند . در این طرح به دلیل موارد ذکر شده از خرید تراکتورهایی مثل رومانی ، فیات  و جان دیر های دست دوم و مستعمل که استفاده از آنها در مزارع کشورمان مرسوم است به هیچ عنوان استفاده نشده و با استفاده از تراکتورهای مسی فرگوسن آمریکایی الاصل هزینه به مقدار زیادی کاهش یافته است . در زمینه خرید گاوآهن ، دیسک و دیگر ادوات خاکورزی کلیه خرید ها از شرکت قطعات آهنگری خراسان ( گروه صنعتی محمدزاده ) بوده که طبق سفارش خیش ها و پره های دیسک همه از نوع مرغوب آن که تولید اسپانیا می باشد بوده و قیمت خرید با احتساب آین مورد می باشد . پرداخت  هزینه ادوات خاکورزی با توجه به سیاست های مدیر کارخانه قطعات آهنگری خراسان آقای علیرضا محمدزاده بصورت اقساط و یکساله می باشد . برای خرید ماشین آلات و ادوات مخصوص کاشت محصول طبق هماهنگی های انجام شده خرید از شرکت تاکای اراک می باشد که از بهترین کارخانه های تولید ماشین کاشت در ایران می باشد . کمباین های مورد استفاده در مزارع غلات از نوع جان دیر ۹۵۵ می باشد که در کمباین سازی اراک تولید می شود و برای خرید هر دستگاه از آنها بانک کشاورزی مبلغ ۱۹۶٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال وام با سود ۵/۱۳ درصد و چهارساله در اختیار کشاورزان قرار می دهد. دیگر ماشین آلات و ادوات مورد نیاز مثل سیب زمینی کن، کمباین چغندر، غوزه چین پنبه و … به دلیل نبودن کارخانه ای مخصوص وباکیفیت در ایران از بازار آزاد تهیه شده است و قیمت های ذکر شده در پروژه قیمت خرید نقدی آنها می باشدو کمباین چغندر به صورت دسته دوم خریداری شده است.

در زمینه مسائل مربوط به زراعت طرح در مجموع از چهار مهندس زراعت و اصلاح نباتات در کل اراضی و نیز چندین مهندس باغبانی ، گیاهپزشکی، آبیاری و خاک شناسی جهت مشاوره تولید استفاده شده است اما مدیران مزارع دارای لیسانس زراعت می باشند به این صورت که در مزرعه گندم و جو یک نفر مزرعه سیب زمینی و چغندر قند یک نفر ، مزرعه پنبه و یونجه یک نفر و برای باغات میوه و انگور نیز یک نفر به عنوان مدیر انتخاب گشتند. اما مجرب ترین مدیر را در بخش اول یعنی مزارع گندم و جو بکار گرفتیم زیرا بیش از نیمی از اراضی یعنی بالغ بر ۳۳۰۰ هکتار به کشت گندم و جو اختصاص دارد و کلیه محصولات دیگر حدود ۴۵ درصد اراضی را در بر می گیرند. برای فروش کلیه محصولات نیز دولت در مرحله اول قرار دارد و در صورت عدم اعلام نیاز از طرف دولت محصول در بازار آزاد به فروش رسیده است. محصول چغندر قند نیز از سوی کارخانه های قند فریمان ، شیرین، شیروان و قهستان پیش خرید شده است، قابل توجه است که محصولات مزرعه چغندر قند به دلیل وجود آب کافی از عیار بالایی برخوردارندو این مزرعه بالاترین میزان درآمد در واحد سطح(هکتار) را به خود اختصاص داده است.

در زمینه احداث ساختمان ، انبار ، هانگاردو … از دونفر مهندس عمران به صورت پیمانکاری دعوت به عمل آمدو کلیه بناهای لازم به صورت استاندارد و با رعایت کلیه مسائل ایمنی و فنی احداث شده اند .هزینه های مهندسین نیز به صورت ۵/۱۲ درصد از کل خرج کرد ساخت هر مجموعه پرداخت گردیده است .

با توجه به کلیه برنامه های انجام شده که به صورت زیر بنایی می باشد مبلغی در حدود ۲۰٫۰۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال سود خالص پیش بینی می شود که در صورت تحقق این مبلغ ، این اراضی در سال زراعی آینده با پشتوانه ای مناسب جهت خرید ادوات و توسعه مجموعه مواجه خواهد بود.

شرایط جغرافیایی و توپوگرافی منطقه اسفراین

اسفراین در ۲۵۰ کیلومتری شمال غربی مشهد و در عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۵۴ دقیقه شمالی و طول جغرافیایی ۵۷ درجه و ۳۱ دقیقه شرقی قرار دارد. متوسط ارتفاع اسفراین از سطح دریا ۱۲۴۰ متر می باشد. بلندترین نقطه آن از سطح دریا (رشته کوههای شاه جهان در غرب) ۳۰۰۰ متر می باشد رشته کوههای آلاداغ در شمال اسفراین قراردارد.

اب و هوای شهرستان اسفراین بشدت تحت تاثیر کوههای شاه جهان و آلا داغ که آنرا احاطه نموده اند قرار دارد. تاثیر این رشته کوههای متعادل نمودن آب و هوا از طریق افزایش بارشهای زمستانی در دشت اسفراین می باشد.

میانگین درجه حرارت ماهانه اسفراین از ۲- درجه سانتیگراد در ژانویه تا ۴/۲۴ درجه سانتیگراد در جولای متفات است و میانگین حداقل و حداکثر ماهانه در جه حرارت به ترتیب ۴/۴- در ژانویه و ۳۲ درجولای می باشد. رطوبت نسبی در اسفراین بین ۷۲ درصد در ژانویه و ۳۵ درصد در ماه می متفاوت می باشد. میانگین درصد رطوبت نسبی سالانه چیزی در حدود ۶۳ درصد در صبح و ۴۸ درصد در نیمه روز می باشد. تعداد روزهای یخبندن در طول سال ۹۲ روز می باشد و میانگین بارندگی سالانه شهرستان اسفراین ۵/۲۷۴ میلیمتر برآورده شده است.

متوسط اوقات ابری یا مقدار پوشش ابر تابعی از ساعات تابش خورشید می باشد. در شهرستان اسفراین میزان پوشش ابر از حدود ۲ اوکتا در زمستان (ماههای اکبتر تا مارس) تا حدود صفر اوکتا در تابستان ماههای اوریل تا سپتامبر تفاوت می نماید. (هر اوکتا عبارت از ابری بودن یک هشتم آسمان است).

به علت فقدان آمار سرعت وزش باد در اسفراین، ناچارا از داد های استگاه سینوپتیکی سبزوار استفاده شده است. اختلاف ارتفاع موجود بین این دو شهر ممکن است بر روند سرعت باد تاثیر بگذارد ولی اطلاعات حاصل از ایستگاه سبزوار مبین روند سرعت باد در این ناحیه است. حد متوسط سرعت باد بطور تقریبی ۱۴۶ مایل تا ۲۱۹ مایل (۲۳۵ تا ۳۵۳ کیلومتر) در روز متفاوت است.

اقلیم اسفراین

در مطالعات هیدرولوژی و کشاورزی مشخص کردن اقلیم حوزه های مورد مطالعه از اهمیت زیادی برخوردار است. اقلیم نتیجه تاثیر توام پدپده های هواشناسی است و حالت متوسط اتمسفر را در یک منطقه دلخواه بدست می دهد. البته اقلیم معنای گسترده تری داشته و تنها به پارامترهای هواشناسی محدود نمی شود. بلکه مجموعه ای از عوامل فیزیکی، شیمیائی و بیولوژیکی است که اقلیم یک منطقه را مشخص می کند ولی در مطالعه فعلی ما خود را به همان عوامل هواشناسی محدود می کنیم و تاثیر دیگر عوامل را در نظر نخواهیم گرفت.

اقلیم شهرستان اسفراین بر اساس طبقه بندی کوپن در مرز بین استپی- مرطوب واقع است و بارندگی آن عمدتا زمستانه می باشد.

متوسط بارندگی سالانه : ۴۵/۲۷ سانتیمتر

متوسط درجه حرارت سالانیه : ۹/۱۲ سانتیگراد

 اقلیم شهرستان اسفراین بر اساس طبقه بندی دومارتن نیمه خشک می باشد:

P=274.5 mm

T= 12.9 ^oC

I = 274.5/22.9 = 11.99

 اقلیم شهرستان اسفراین بر اساس اقلیم نمای آمبرژه سرد و خشک است.

P=274.5 mm

T_max= 39                     Q₂=

T_min= -15.5

 با توجه به منحنی آمبروترمیک از نیمه های ماه مارس تا اواخر ماه نوامبر در جه حرارت اسفراین بیش از بارندگی است لذا این دوره را می توان دوره خشکی شهرستان اسفراین به حساب آورد. به عبارت دیگر حدود هشت ماه از سال در منطقه اسفراین خشکی حاکم است و تنها در ۴ ماه از سال میزان بارندگی بیشتر از درجه حرارت منطقه است.

موقعیت کلی حوزه بیدواز

مساحت بیدواز از اسفراین ۲۳۰ کیلومتر مربع در حد فاصل عرض جغرافیایی ۳۷ درجه تا ۳۷ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۵۷ درجه و ۵۶ دقیقه در بخش شرقی شهرسلان اسفراین قرار دارد. سطح حوزه را اکثرا مناطق کوهستانی و قسمتی از آنرا زمین های کوهستانی و قسمتی از آنرا زمین های مزروعی تشکیل می دهد.

رودخانه بیدواز از بزرگ ترین رودخانه دائمی اسفراین به طول۵/۴۲ کیلومبپتر که از کوههای آلاداغ و کوه شاه جهان و از محلی بنام سرچشمه منشا گرفته و پس از طی مسافتی حدود ۲۰ کیلومتر به دشت وارد و از وسط شهر اسفراین می گذرد.

دشت اسفراین عمدتا منطقه ای خشک است میانگین تبخیر باالقوه این منطقه ۱۰۶۲ میلیمتر بر آورد شده است. حوزه آبریز این رودخانه ۳۲۹ کیلومتر مربع وسعت دارد و دبی آن در اسفراین از ۳/۰ تا ۳۵/۱ متر مکعب در ثانیه گزارش شده است.

از نظر هیدرولوژی این رودخانه قبل از اسفراین دائمی است و تنایج تجزیه شیمیایی کامل و ناقص نمونه آبهای که از رودخانه بیدواز برداشت انجام شده نشان می دهد که آب این رودخانه از نظر هدایت الکتریکی EC وازس نظر جذب سدیم بسیار خوب می باشد، همچنین آب رودخانه بیدواز از نظرشرب در ردیف آبهای خوب تا قابل قبول می باشد.

رودخانه بیدواز در مسیر خود از تعداد زیادی روستاها عبود می کند و این روستاها از آب رودخانه برای آبیاری باغها و زمین های کشاورزی استفاده می کنند.

در مسیر رودخانه بیدواز چشمه و رودخانه های دیگری نیزبه آن می یوندد وعلاوه بر آن زهکش تپه ها و زمینهای دو طرف نیز می باشد.

مسیر رودخانه بیدواز تا رسیدن به شهر اسفراین کوهستانی است. رودخانه بیدوازپس از عبور از میان شهر اسفراین به طرف باختر و جنوب باختری کشیده می شود و به تدریج بستر رودخانه گسترده تر شده و وارد دشت پایین دست اسفراین می شود. نزریک روستای کبوتر خانه ، رودخانه بیدواز به غیر از هنگام سیلاب خشک می باشد ، بستر رودخانه در این محل پهن و کم عمق بوده و به دو شاخه تقسیم می شود ، شاخه بالایی رودخانه از کنار کبوتر خانه به طرف کلاته سادات و پلنگ دره کشیده می شود و پایین دست روستای مراغه ، رودخانه رویین هم به آن می رسد و بعد از آن به طرف جنوب باختری ادامه پیدا می کند. بستر رودخانه عمیق و در پلنگ دره خشک می باشد ولی در این محل به تدریج بستر رودخانه عمیق ودر پلنگ دره چنین به نظر می رسد که رودخانه آب را از زمینهای سمت راست زهکشی می نمایند. آب رودخانه با دو پمپ کوچک پمپاژ و به مصرف می رسد.

شاخه پایینی رودخانه بیدواز ، از کبوتر خانه و شمال روستاهای کوشکی و جوشقان و چهل حصار عبور می کند و در فاصله حدود ۷ کیلومتری چهل حصار ، رودخانه بلقیس به آن می رسد. شاخه بالایی و پایینی رودخانه بیدواز از حد فاصل  بین زرق آباد و مهر آباد بهم می رسند و در پایان به رودخانه کال شور می ریزد. شاخه های فرعی دیگر رودخانه

بیدواز بنام های کال بازه ۱ ،کال بازه ۲ ، کال گژدان و رودخانه پرستواست. مسیر رودخانه بیدواز را میتوان به سه بخش تقسیم نمود:

۱-   قسمت های بالا دست رودخانه بیدواز (بیدواز بالایی ) که بیشتر کوهستانی است وشامل حوضه اصلی و سرچشمه و منشا رودخانه بیدواز می باشد. سطح زمین های کشاورزی در این بخش محدود است.

۲-   قسمت های پایین دست اسفراین و زمین هایی که از رودخانه حقابه دارند( بیدواز میانی ) که قسمتی از دشت اسفراین را بوجود می آورند. که بیشتر در مورد زمینها و کشاورزی آن مطالعه شده است.

۳-   قسمت های انتهایی دشت اسفراین (بیدواز پایینی ) . در این بخش از مسیر رودخانه که به زمینهای بعد از روستای دراز پی مربوط می شود، زمینها و کیفیت آب نامناسب گشته است. در این قسمت چون زمینها از رودخانه حقابه ندارند مطالعه کمتری در مورد آنها شده است و لازم به یادآوری است که سیلابهای رودخانه بیدواز تا این محل می رسند و بر حسب امکان مورد استفاده قرار می گیرد.

بررسی وضعیت فعلی بهره برداری ازآب رودخانه بیدواز

در بالا و پایین دست اسفراین و اطراف آن روستاهای زیادی قرار دارند که تعدادی از این روستاها از رودخانه بیدواز و از برای تامین آب مورد نیاز کشاورزی استفاده می نمایند که از ابتدای رودخانه بیدواز به طرف پایین دست عبارتند از :

سرخ قلعه ، در پرچین ، سرچشمه ، اردغان ، بیدواز ، قلعه سفید ، دنج ، انوشیروان پرکانلو، جان احمدی ، سرکان لو ، کاظم آباد ، قزاقی ، حسن آباد ، قلعه دستگرد، قلعه کریم ، فرتان کهنه ، گشتان ، هزینان ، قصبه ، کوشکی، جوشقان ، قلعه حسین ، چهل حضار ، کبوتر خانه ، بزنج ، حصاری ، دراز پی ، سنیان.

تعدادی از روستاهای یاد شده در حاشیه رودخانه بیدواز و بالا دست اسفراین و تعدادی پایین دست واقع می باشند. روستاهای بالا دست هر کدام بطور جداگانه با احداث جوی و بر حسب نیاز از رودخانه بیدواز آبگیری می کنند و آب اضافه بر مصرف ، دربستررودخانه به پایین دست می رسد ، ولی روستاهای پایین دست با توجه به حقابه از آب رودخانه استفاده می نمایند. محل اصلی تقسیم آب رودخانه در فاصله تقریبی ۳ کیلومتری اسفراین (حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر بالاتر از روستای حسن آباد ) قراردارد و همانگونه  که اشاره شد روستاهای بالا دست محل بخشاب بدون حقابه و بر حسب نیاز و روستاهای پایین دست از طریق بخشاب و با توجه به حقابه از رودخانه آبگیری می کنند.

سطح زمین های کشاورزی بالا دست بخشاب که در حاشیه رودخانه قراردارند به علت کوهستانی بودن چندان زیاد نیست و به همین خاطر نیاز آبی آنها هم زیاد نمی باشد و مشکل آب ندارند.

بخش اصلی زمین های کشاورزی که از رودخانه حقابه دارند در پایاب بخشاب واقع هستند این زمین ها که احتمالا در صورت ایجاد شبکه آبیاری در محدوده آن قرار می گیرند مربوط به روستاهای کشتان ، فرتان کهنه ، فرتان نو ، حزنیان ، قصبه ، قلعه حسین ، کوشکی ، جوشقان ، چهل حصار ، کبوتر خانه ، بزنج ، حصاری ، دراز پی ، سنیان  است که قسمتی از دشت نسبتا وسیع باختر اسفراین را بوجود می آورند. بخشاب که به آن اشاره شد در محل به آن «دال» می گویند بند سنگی است که آب از دو دریچه وارد بند می شود و پس از آن بوسیله دیوارهای کوتاهی به چند بخش تقسیم می گردد و بعد از آن با نهر به روستاها منتقل می شود، عرض بین دیوارها بر مبنای سهمیه هر روستا تعیین شده است.

لازم به یاد آوری است که تقسیم آب بوسیله بخشاب در زمانی است که دبی پایه رودخانه کم و نیاز آبی زیاد باشد و در هنگامی که دبی رودخانه زیاد و نیاز آببی کم است از بخشاب برای تقسیم آب استفاده نمی شود و سهم آب بطور تقریب وارد نهرها می شود. مدار آبیاری در این منطقه معمولا ۱۲ روزه می باشد.

بررسی کشاورزی منطقه

کشاورزی در منطقه اسفراین به صورت نیمه مکانیزه انجام می شود. محصولات منطقه زراعی در این منطقه شامل گندم ، جو ، پنبه ، و چغندر قند می باشد و مساحت اندکی از منطقه به باغات میوه اختصاص دارد که محصولات زراعی فوق الذکر بصورت فاریاب کشت و کار می گردند. علاوه بر محصولات فوق ، محصولات زراعی دیگری از جمله یونجه ، لوبیا ، نخود، و سبزیجات در سطوح کمتر و یا در زمینهایی که آیش هستند کشت و کار می گردند و مقدار تولید آنها در حد رفع نیاز کشاورزان می باشد.

گندم

گندم در منطقه اسفراین در آبان ماه کاشته می شود ، واریته های مورد استفاده عمدتا امید و در بعضی موارد روشن می باشد. مقدار بذر مصرفی در شرایط فعلی ۳۰۰-۱۵۰ کیلوگرم در هکتار است که عموما قبل از کاشت ضد عفونی می نمایند. تعداد آب مورد نیاز زراعت گندم در این منطقه ۷ بار می باشد که معمولا دوبار قبل از فروردین و ۵ بار بعد از فروردین انجام می شود مقدار کود شیمیایی مصرفی بر حسب امکان خرید متغیر بوده و از ۱۰۰ کیلوگرم تا ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار کود فسفات آمونیوم می باشد.کود اوره نیز به میزان ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار بصورت برگ مصرف می شود. روش آبیاری جوی و پشته در مزارع کوچک بصورت کرتی صورت می گیرد. برداشت گندم در این منطقه در تیر ماه صورت می گیرد که عمدتا توسط کمباین صورت می گیرد و در بعضی موارد برداشت با دست انجام می شود. میانگین برداشت حدود ۲ تن در هکتار است و کلیه عملیات آماده کردن و کشت عمدتا با استفاده از تراکتور انجام می شود.

جو

محصول جو نیز مانند گندم در ابانماه کاشته می شود . بذر مورد استفاده عمدتا وارتیه و الفجر می باشد. میزان بذر مصرفی ۲۵۰-۲۰۰ کیلوگرم در هکتار و معمولا کمتر ضد عفونی می شود. برداشت جو در اواخر خرداد ماه صورت می گیرد و میانگین برداشت ۵/۲ تن در هکتار می باشد. آماده سازی زمین و عملیات کاشت عمدتا توسط تراکتور صورت می گیرد. تعداد دورهای آبیاری و مقادیر کود شیمیایی مصرفی همگی مشابه زراعت گندم می باشد.

پنبه

پنبه در منطقه معمولا از اواخر فروردین تا اوایل خرداد ماه کشت می گردد و بذر مورد استفاده حدود ۱۰۰ کیلو گرم در هکتار می باشد ، تعداد آبیاری پنبه در این منطقه معمولا ۱۰ بار می باشد و به علت حساسیت زیاد پنبه به علف های هرز معمولا ۳ بار وجین می شود. برداشت پنبه در منطقه از شهریور ماه شروع و تا اواخر مهر ماه ادامه می یابد. عملکرد پنبه متوسط ۲ تن در هکتار می باشد که محصول حاصله به کارخانه پنبه پاک کنی در اسفراین تحویل داده می شود.

چغندر قند

زمان کشت چغندر قند در منطقه اوایل اردیبهشت ماه می باشد که نهاده هایی از قبیل بذر ، کود و سهم از طریق کارخانجات قند در اختیار کشاورزان قرارداده می شود، کاشت چغندر قند بصورت جوی و پشته بوده و کلیه عملیات آماده کردن زمین به صورت مکانیزه صورت می گیرد ، مقدار بذرمصرفی ۴۰-۳۰ کیلوگرم در هکتار می باشد. چغندر قند در منطقه معمولا دو بار وجین می گردد که همراه با وجین عملیات تنک کردن نیز انجام می گیرد. تعداد حداقل ۱۰ بار آبیاری مورد نیاز چغندر می باشد. میانگین عملکرد چغندر قند در منطقه ۲۵ تن در هکتار می باشد که محصول برداشت شده به کارخانجات قند جوین و یا شیروان تحویل داده می شود.

باغات

باغات موجود در منطقه عمدتا شامل تاکستانها و باغات زردآلو ، سیب ، هلو، گلابی و درختان صنعتی از قبیل سپیدار می باشد. انگور تولیدی بصورت تازه و یا کشمش و محصول درختان میوه نیز به صورت تازه و یا خشک شده در اسفراین به فروش می رسد.

گندم و جو دیم

در منطقه سطح زیر کشت گندم و جو دیم بسیار اندک است لذا روی این محصولات بحث نمی شود.

زیره و هندوانه

زیره را در منطقه معمولا در آذر ماه می کارند و برداشت آن در اواخر ماه است . در زراعت زیره در منطقه معمولا ۱۰۰ کیلوگرم کود فسفات آمونیوم به زمین داده می شود . میزان عملکرد زیره در سالهای پر باران حدود یک تن در هکتار می باشد و عملا زیره در منطقه حداکثر ۲ بار آبیاری می گردد و کشت آنرا می توان بصورت دیم تلقی کرد. هندوانه نیز عمدتا بصورت دیم و در بند سارها کشت می گردد.

خاک شناسی منطقه

بطور کلی بررسی های خاک شناسی در محدوده زمین های مورد نظر (اراضی پایاب) نیازمند انجام مطالعه و آزمایشهای دقیق تر خاک شناسی می باشد که در صورت نیاز بایستی در ادامه مطالعات انجام شود.

به منظور اینکه وضع کلی خاک شناسی منطقه تا حدی روشن شود و با توجه به اینکه قبلا در مورد خاک شناسی دشت اسفراین مطالعاتی بوسیله مهندسین مشاور پاملو انجام شده ، لذا در این گزارش به شرح چکیده ای از گزارش یاد شده بسنده می شود.

منطقه مورد مطالعه به طول ۵۰ و عرض ۷ کیلومتر در دو طرف شهر اسفراین واقع است. آبهای سطحی در این دشت در جهت شمالی – جنوبی جریان یافته و به کال شور اسفراین (قره سو) می پیوندد. رودخانه قره سو که از زهکش طبیعی منطقه محسوب می شود از شرق به طرف غرب ادامه دارد و زه آبهای این نواحی را جمع آوری و به کویر مزینان و سرانجام به قسمت های پست کویر می ریزد.

پروفیل عرضی منطقه که از دامنه های کوههای شمالی اسفراین به طرف جنوب است شیه آنچه در مخروط افکنه رودخانه ها بطور عموم دیده می شود می باشد و به صورت زیر خلاصه می گردد.

 دامنه کوهها بیشتر ازسنگریزه های حاصل از تخریب بوجود آمده اند که از ابعاد آنها بتدریج با ارتفاع کم می شود.

در پایین دست این طبقه بافت خاکها لیمونی است که بر روی طبقه شنی قرار گرفته اند.در دشت ، بافت خاک و طبقه سطحی رسی – لیمونی و طبقه زیرین از رس تشکیل شده است.

 بررسی کلی خاکهای منطقه

خاکهای این منطقه بر اساس طبقه بندی های Aubert دانشمند فرانسوی انجام گرفته است. در این طبقه بندی خاکهای منطقه اسفراین در سه طبقه قرار می گیرند:

۱-   خاکهایی که منشاء آب و هوایی ندارند که در این طبقه می توان خاک های آبرفتی منطقه ، خاک بستر رودخانه ها و خاک های متشکله سطح مخروط افکنه ها را نام برد.

۲-   خاک های کم تکامل یافته که بر روی طبقه ای از خاک های که منشاء أب و هوایی قرار گرفته اند و از دو گروه تشکیل شده اند:

-     خاک های منطقه ای رسوبی یا آبرفتی که رسوبات رودخانه ها آنرا می سازند و یا اینکه منشاء کوه رفتی داشته و قسمت های زیادی از خاک های اطراف اسفراین را تشکیل می دهد.

-     خاک های فرسایش یافته که به مقدار زیادی سطح کوهها و تپه هایی در اطراف منطقه اسفراین وجود دارند، می پوشانند. قسمت اعظم تپه هایی که در داخل منطقه قرار گرفته اند از این قبیل خاک ها ، همراه با خاکهایی که هنوز فرسایش نیافته اند پوشانیده شده است.

۳-   خاک های نمکی : ساختمان این خاکها تخریب پیدا نکرده و گروه خاک های شور منطقه را تشکیل می دهند درجه قلیائیت این خاکها نسبتا شدید بوده  بطوری که غالبا رابطه سدیم تبادلی به ظرفیت کل تبادلی خاک از ۲۵ درصد نیز بیشتر است . معهذا تاثیر زیاد و قابل احساسی در تخریب ساختمان خاک نکرده است.

فاکتورهای محدود کننده کشاورزی در منطقه :

آب : آنالیز هایی که از نظر کیفیت روی نمونه آب رودخانه بیدواز انجام شد نشان می دهد که از نظر میزان سدیم قابل جذب SAR آب رودخانه در ردیف آبهای بسیار خوب و از نظر هدایت الکتریکی نیز خوب می باشد و بطور کلی آب رودخانه بیدواز در طبقه بندی شیمیایی آب ، در جدول ویلوکس در ردیف آبهای مناسب برای کشاورزی قرار می گیرد.

خاک : همانگونه که در بخش مطالعات خاک شناسی یادآروی گردید اظهار نظر دقیق در مورد فاکتورهای محدود کننده خاک نیاز به مطالعه دقیق تر خاک شناسی و طبقه بندی اراضی ، در محدوده مورد نظر دارد. در بازدید و بررسی زمین های کشاورزی چنین به نظر می رسد که مقدار رس در این زمین ها زیاد و خاک ها از نظر بافت در ردیف خاک های لیمونی و لیمونی – رسی با نفوذ پذیری کم می باشد. در جنوب زمین های کوشکی و جوشقان نزدیک روستای فیروز آباد بستر رودخانه ای که بنام کال بالقیس گفته می شود تقریبا حالت باتلاقی به خود گرفته است که می تواند در اثر بالا بودن سطح آب زیر رمینی و یا وجود یک لایه غیر قابل نفوذ نزدیک بستر رودخانه باشد ولی به علت اینکه کف رودخانه چند متر پایین تر از زمین های اطراف است رودخانه بصورت زهکش طبیعی عمل می کند، که تراوش آب از دامنه رودخانه و وجود چشمه نشانی بر این مساله می باشد ، به نظر نمی رسد از این نظر محدودیتی ایجاد شود ولی در عین حال با توجه به کم بودن نفوذ پذیری در خاک های این منطقه زهدار شدن خاک می تواند عامل محدود کننده ای باشد. مورد خاص دیگری در مورد زهدار شدن زمین ها مشاهده نگردید ولی در هر صورت لازم است در این مورد مطالعه و بررسی بیشتری انجام شود.

در بازدید ازا راضی در سطح زمین ها نمک نشان دهنده شوری خاک باشد ،ملاحظه نشد ولی با توجه به خاک شناسی منطقه دشت اسفراین که در بعضی از بخش های زمین های شور و قلیایی وجود دارد ، مطالعه خاک از نظر شوری و قلیایی بودن باید انجام شود.

همچنین در مطالعه منطقه مشاهده گردید که کیفیت زمینها از خاور به سوی باختر بدتر می شود و زمینها بعداز روستای دراز پی نامناسبتر بنظر می رسند.

شیب عمومی زمینهای پایاب از خاور به باختر می باشد. شیب در قسمت های مختلف از ۷/۰ تا ۵/۲ درصد تغییر می نماید. میانگین شیب در این زمین ها (محدوده مورد مطالعه ) ۵/۱ -۱ درصد می باشد.

محدوده جغرافیایی طرح

محدوده اجرایی پروژه سد انحرافی و شبکه انحرافی و شبکه آبیاری، در ناحیه شمالی استان خراسان در دشت اسفراین قرار دارد. اراضی تحت پوشش شبکه آبیاری، در مختصات جغرافیایی زیر قرار می گیرند:

در طول شرقی از َ۲۵ و ْ۷۵ تا َ۳۵ و ْ۵۷

در عرض شمالی از َ۰۰ و ْ۳۷ تا َ۰۶ و ْ۳۷

موقعیت منطقه

شیب عمومی زمین عمدتاً در جهت شرق به غرب و مقدار متوسط آن حدوداً ۲۰ در هزار می باشد. ارتفاع متوسط شبکه آبیاری از سطح دریا ۱۲۰۰ متر.

موقعیت جغرافیایی

شهر اسفراین در بخش میانی دشت بیدواز قرار گرفته که این دشت با مساحتی معادل ۱۲۰۰۰ هکتار اراضی پایاب سد اسفراین را تشکیل داده و شبکه آبیاری و زهکشی را در بر می گیرد. از لحاظ موقعیت طبیعی ، به ارتفاعات کوه هرده فرطان در شمال وکال بلقیس در شرق و جنوب محدود شده است. ارتفاع دشت از سطح دریا بین ۱۱۶۰ متر در جنوب تا ۱۲۶۰ متر در شمال متغیر بوده و در موقعیت جغرافیایی ۳۷ درجه عرض شمالی و ۵۷ درجه طول شرقی واقع شده است. فاصله اسفراین تا مشهد ۳۴۰ کیلومتر و تا سبزوار ۱۲۰ کیلومتر می باشد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا